احترام به کودک؛ احترام به خود
کودک، انسان است و هر انسانی به شخصیت خویش علاقه‌مند است. میل دارد دیگران قدرش را بدانند و به شخصیت او احترام بگذارند. منظور از احترام، رفتار عملی و ذهنی متقابل است که احساس ارزشمندی و رضایت و خشنودی برای طرف مقابل ایجاد می‌کند. پدران و مادرانی که به شخصیت فرزندان خویش علاقه‌مند هستند، باید همواره احترام آن‌ها را رعایت کنند و وجودشان را گرامی بدارند. احترام به کودک یکی از عوامل مهم در پرورش شخصیت کودک به شمار می‌رود. وقتی به کودک احترام بگذارید، بزرگوار و باشخصیت بار می‌آید و برای حفظ شخصیت خویش از کارهای زشت اجتناب خواهد کرد (مطهری ۱۳۷۹: ۶۴).
روح کودک چون گل بسیار ظریف و حساس است و ممکن است با کوچک‌ترین حرکت ناهنجار، پژمرده شود. برخى از پدران و مادران به غلط تصوّر مى‌کنند که چون پدر و مادر شده‌اند، پس حق هرگونه اعمال نظر جابرانه و سلطه‌جویانه را بر فرزندان خود دارند و مى‌توانند با آنان به هرگونه که بخواهند، رفتار کنند.
نوع نگرش و تصور فرد به خود، بر اساس تجربیاتی است که از نگرش دیگران و ارزیابی آن‌ها دربارۀ شخصیت خود دارد. اگر کودک و نوجوان در خانواده مورد علاقه، احترام و مساعدت اعضای خانواده باشد، دراین‌صورت خود را فردی مثبت، باکفایت، لایق و باارزش محسوب خواهد کرد؛ اما اگر به او بی‌توجهی شود، احساس حقارت، ضعف و ناامیدی و بی‌ارزشی خواهد کرد (محمدجواد طبسی، ۱۳۸۹).
کودک و نوجوانی که پدر و مادر به او توهین و او را تحقیر کنند، عقده و کینه پیدا می‌کند و دیر یا زود دست به طغیان و تمرد خواهد زد و از آنان انتقام خواهد گرفت. متأسفانه بعضی از پدران و مادران دربارۀ احترام به کودکان برداشت نادرستی دارند و می‌گویند: «اگر به کودکان احترام بگذاریم، لوس می‌شوند و به ما احترام نخواهند گذاشت.» این‌گونه والدین، بی‌اعتنایی و بی‌توجهی و گاهی تحقیر کودکان را نوعی روش تربیتی می‌دانند و بدین‌وسیله عزت و شخصیت کودک را لگدکوب می‌کنند و احساس حقارت، فرومایگی و زبونی را در نهاد وی به ودیعه می‌گذارند. درصورتی‌که این روش، یکی از اشتباهات بزرگ تربیتی والدین است که با سیره و روش ائمۀ اطهار علیهماالسلام، علمای دینی، علوم تربیتی و روانشناسی منافات دارد. احترام به کودک، نه‌تنها پدر و مادر را در نظر فرزند کوچک نمی‌کند، بلکه روح شرافت و بزرگواری و عزت نفس را در آنان پرورش می‌دهد.
پیامبر بزرگوار اسلام مى‌فرماید: «اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم یغفر لکم؛ فرزندان خود را احترام کنید و آدابشان را نیکو کنید که مورد رحمت و بخشش قرار خواهید گرفت» (مطهری ۱۳۷۹: ۶۴).
شیوه‌های تکریم کودکان
۱. سلام‌کردن: وقتی که کودک به بزرگترها سلام کرد، لازم است به گرمی پاسخ داده شود تا با این عمل به شخصیت او احترام گذاشته شود. پیشوای گرامی اسلام در راه تکریم اطفال از حد جواب سلام کودک، قدم را فراتر گذارده و با مقام شامخی که در جامعه داشت، به کودکان سلام می‌کرد و بدین‌وسیله به شخصیت آن‌ها احترام می‌گذاشت.
امام‌صادق(ع) از رسول اکرم(ص) نقل کرده است که می‌فرماید: «پنج چیز است که تا لحظۀ مرگ آن‌ها را ترک نمی‌کنم، یکی از آن‌ها سلام‌گفتن به کودکان است. در انجام این اعمال مراقبت دارم تا بعد از من به صورت سنتی بین مسلمین بماند و معمول شود».
۲. هم‌بازی شدن: یکی از راه‌های پرورش شخصیت در کودکان، شرکت بزرگ‌سالان در بازی آن‌هاست. موقعی که والدین خود را تا سر حد کودکی تنزل می‌دهند و با شرکت در بازی کودکان، آنان را در کارهای کودکانه مساعدت می‌کنند، کودک احساس می‌کند که کارهای او آن‌قدر ارزنده و درخور توجه است که والدین با وی همکاری می‌کنند و خود را هم‌سطح او قرار می‌دهند. چنین احساسی حس استقلال، اعتماد به نفس و پرورش شخصیت کودک را در پی دارد.
۳. احترام در نام‌بردن کودک: لازم است پدر و مادر، فرزند خود را همواره با احترام بخوانند؛ مثلاً بگویند حسن آقا، پسرم، دخترم و نام او را کوچک و سبک نکنند. خوب است کودک را با تعبیر شما خطاب کنیم، نه تو.
و… .
بنابراین، احترام به کودک، یکی از عوامل مهم در رشد مطلوب شخصیت کودک است که او را فردی باشخصیت، مسئولیت‌پذیر، دارای اعتماد به نفس قوی و خلاّق می‌کند. کودک، تصور مثبتی از خویشتن پیدا می‌کند و روح شرافت و بزرگواری را در کودک پرورش می‌دهد. درواقع یکی از علل اساسی اختلالات رفتاری کودکان، فقدان محبت و احترام کافی از طرف والدین است.
