اصلاح سیاستهای جمعیتی در گروی کاهش زایمان سزارین؛
سزارین همان روش وضع حمل غیر طبیعی است که در ابتدا قرار بود تنها در مورد بارداریهای پرخطر و شرایط ویژهای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی زایمان طبیعی را ندارد، مورد استفاده قرار گیرد؛ اما با گذشت سالها عوامل مختلف دست به دست هم دادند تا امروز ماهیت به کارگیری این روش به کلی تغییر کرده و بیش از نیمی از زایمانها در کشور به روش سزارین انجام شود. نکته قابل اهمیت این است که حدود ۷۵ درصد زایمانهای سزارین موارد غیرضروری و انتخابی است .
ترس از دردهای زایمان طبیعی، ترس از بین رفتن سلولهای مغزی بر اثر فشار زایمان و ترس از به هم ریختگی اندام در سالهای اخیر بسیاری از مادران را بر آن داشته که به انجام عمل سزارین تن دهند و در کنار این عوامل تعرفههای غیرواقعی، کمتوجهی به نقش ماماها و ترغیب و تشویق متخصصان به استفاده از این روش مزید بر علت بوده است.
و این در حالی است که عوارض سزارین با زایمان طبیعی قابل مقایسه نیست به طوری که احتمال بستری شدن مجدد در بیمارستان در ماه نخست پس از زایمان در زنانی که به انتخاب خود سزارین شدهاند بیش از زنانی است که زایمان طبیعی داشتهاند علاوه بر این احتمال به دنیا آمدن نوزاد نارس، مرگ نوزاد پس از تولد، مرگ مادر براثر عفونت، خونریزی و استفاده از آنتیبیوتیکها در سزارین بیشتراست و همچین احتمال بروز بیماری هایی چون اختلالات تنفسی، آسم و زردی در نوزادانی که با این روش متولد میشوند بالاتر است.
به دلیل همین معایب و مشکلات روش زایمان سزارین است که طی سالهای اخیر زنگ خطر از سوی بسیاری از کارشناسان و متخصصان به صدا در آمده و مقام معظم رهبری نیز تغییر این روند و رفع این معضل را مورد تاکید قرار دادند.
وزارت بهداشت نیز به عنوان متولی سلامت مردم و جامعه این موضوع را مد نظر قرار داده و یکی از بستههای “طرح بزرگ تحول سلامت” را به بحث ترویج زایمان طبیعی اختصاص داده است، بستهای که از نیمه اردیبهشت ماه رسما کلید خورد و براساس آن انجام زایمان طبیعی در تمامی بیمارستانهای دولتی رایگان شد.
رایگان شدن زایمان طبیعی قطعا میتواند به عنوان یکی از عوامل در کاهش آمار سزارین موثر باشد؛ اما مسأله اصلی این است که در ترویج زایمان طبیعی نیز مانند بسیاری از مسائل بحث فرهنگسازی نقش موثرتری دارد و باید دید در کنار رایگان شدن زایمان طبیعی چه برنامه هایی برای ترویج فرهنگ استفاده از این روش زایمان و ترغیب مردم در نظر گرفته شده است.
تاسیس صندوقهای ترویج زایمان طبیعی در بیمارستانها
دکتر محمد حاجی آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه رایگان شدن زایمان طبیعی تنها یکی از مولفههای بسته ترویج زایمان طبیعی است، گفت: در راستای تحقق این هدف چندین برنامه حمایتی از بیمارستان ها، پزشکان و ماما ها و مادران باردار دیده شده که با اجرای آن می توان به افزایش آمار زایمان طبیعی امیدوار بود.
معاون درمان وزیر بهداشت از افزایش تعرفه زایمان طبیعی خبر داد و تصریح کرد: با ایجاد صندوقهای ترویج زایمان طبیعی در بیمارستان ها، بخشی از اعتبارات و تعرفه های تشویقی هر زایمان در این صندوق ذخیره و برای گسترش فرهنگ انجام زایمان به روش طبیعی بکار گرفته می شود.
آقاجانی اضافه کرد: طی ۴۵ روز نخست اجرای طرح تحول نظام سلامت، انجام زایمان به روش سزارین در بیمارستان های دولتی ۸ درصد کاهش یافته است که طبق برنامه باید تا پایان سال این رشد به ۱۰ درصد برسد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر امکانات و تجهیزات بیمارستانها برای انجام زایمان طبیعی متفاوت است و برخی بیمارستان ها قدیمی و فرسوده هستند اما انتظار داریم در سال ۹۳ بهسازی و نوسازی قابل قبولی در بخش بیمارستانهای کشور صورت گیرد.
افزایش سه برابری تعرفههای زایمان طبیعی برای کاهش آمار سزارین
مریم کاشانیان، رئیس بیمارستان شهید اکبرآبادی با بیان اینکه غیر از رایگان شدن زایمان طبیعی سایر برنامه های بسته ترویج زایمان طبیعی نیز در این بیمارستان در حال اجراست، گفت: برنامههایی چون برگزاری کلاس های آموزشی دوران بارداری، افزایش تعرفه زایمان طبیعی و اصلاحات لازم در بخش هتلینگ در حال انجام است.
کاشانیان از افزایش مراجعان به بیمارستانهای زیرمجموعه دانشگاههای علوم پزشکی پس از اجرای طرح تحول سلامت خبر داد و تصریح کرد: با امکانات و نیروهای موجود، تمامی تلاش ها برای ارائه خدمات قابل قبول به بیماران صورت میگیرد اما برخی از اقدامات چون تغییر و اصلاح خدمات هتلینگ و عملیات بازسازی و نوسازی زمانبر است که اقدامات لازم در این بخش ها نیز آغاز شده است.
وی تاکید کرد: اجرای صحیح برنامههای دیده شده در طرح تحول نظام سلامت می تواند در ترویج زایمان طبیعی و کاهش آمار سزارین در کشور موثر باشد.
نقش کلیدی و تاثیرگذار جمعیت مامایی کشور در جهت تحقق هدف ترویج زایمان طبیعی بر هیچ کس پوشیده نیست و شاید بتوان گفت کلید رفع این مشکل در دستان ماماهاست و حمایت از این قشر به عنوان مجریان اصلی باید در صدر برنامهها قرار گیرد، افرادی که تنها خواهان کمی استقلال در ارائه خدمت به مادران باردار هستند و در طول دوره بارداری با ارائه آموزشها و مراقبتهای لازم فرد را برای انجام زایمان طبیعی آماده میکنند.
افزایش عوارض زایمانی و تولد پیش از موعد نوزادان با کم رنگ شدن نقش ماماها
ناهید خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی کشور در این خصوص گفت: بیش از ۱۰۰ سال است که تربیت ماما در کشور صورت میگیرد و بر این اساس نیروهایی در جهت حفظ و ارتقای سلامت زنان و ارائه مراقبتهای بارداری و زایمان تربیت میشوند.
وی افزود: طی سه دهه اخیر میزان سزارین در کشور از ۹ تا ۱۴ درصد به بیش از ۵۲ درصد رسیده است و در این زمینه بیشترین شیب رشد زایمان سزارین در دنیا را به خود اختصاص دادهایم و این اتفاق نیز ناشی از عواملی چون؛ تخصصگرایی، تعرفه های غیرواقعی و سیاست گذاری های غیر کارشناسی وزارت بهداشت طی سال های گذشته است.
خداکرمی ادامه داد: طی ۱۰ سال اخیر نیروهای تربیت شده مامایی همواره در تمامی برنامهها نادیده گرفته شدند چرا که مدیریت نظام شبکه سلامت کشور در صف و ستاد در دست افرادی بوده است که نه با نیاز جامعه آشنا بودند و نه نسبت به قابلیت های سایر رشته ها نظیر مامایی آگاهی داشتند و بیشترین توجهات به خدمات بالینی و تجهیزات پزشکی منعطف بوده است در حالی که بیشترین بار خدمات سلامت مردم به دوش گروه های دیگر جامعه پزشکی از جمله ماماهاست.
وی با بیان اینکه شاخص مرگ و میر مادر و نوزاد از مهمترین شاخصها در توسعهیافتگی کشورهاست، تصریح کرد: نقش ماماها در تحقق این اهداف انکارناپذیر است و موفقیتهای دهه ۷۰ و ۸۰ در بهبود بهبود شاخصهای مرگ و میر مادر و نوزاد مدیون تلاشهای این قشر است. متأسفانه طی سالهای گذشته به دلیل کم رنگ شدن نقش ماماها شاهدیم که عوارض زایمانی و تولد نوزادان نارس و یا زودتر از موعد افزایش یافته است.
به گفته رئیس انجمن علمی مامایی به طور کلی نقش ماماها را تنها در بحث زایمان میبینیم و تنها برای زایمان برنامهریزی میکنیم در حالی که زایمان یک پروسه است و باید از ابتدایی بارداری مادر خدمات لازم را دریافت کند تا بتواند زایمان طبیعی انجام دهد.
خداکرمی ضمن انتقاد از عملکرد دوگانه و غیر قابل توجیه سازمانهای بیمهگر وابسته به وزارت رفاه در پوشش خدمات مامایی مربوط به سلامت زنان و بارداری و زایمان، گفت: بهرهمند شدن بیمهشدگان از خدمات دوران بارداری توسط متخصص زنان و زایمان امکانپذیر است ولی همان خدمات که قانون بر عهده ماما گذاشته است اگر توسط ماما انجام شود، سازمان بیمه سلامت و تأمین اجتماعی آنرا پوشش نمیدهد و از عقد قرار داد با ماماهای دارای مطب سرباز میزنند و حتی طرح مسأله در شورای عالی سلامت به دلایلی نامشخص صورت نمیگیرد که این امر تبعات بسیار منفی بر سیاستهای کلان سلامت کشور و طرح تعالی جمعیت داشته و خواهد داشت.
نسبت ماما به تولد زنده در کشور یک سوم استاندارهای جهانی است
وی مراقبت های نفر به نفر مامایی را حداقل حقوق یک مادر در زمان زایمان دانست و ادامه داد: بر اساس استاندارهای جهانی به ازای هر هزار تولد زنده در زایشگاه ها به ۳۰ ماما نیاز است اما در قانون اعتبار بخشی کشور به ازای هر هزتر تولد زنده یک سوم استاندارد جهانی ( معادل ۱۰ نفر) ماما در نظر گرفته می شود که در حال حاضر نیز همین آمار نصف شده و گفته می شود باید به ازای هر تولد زنده باید پنج ماما وجود داشته باشد.
رئیس انجمن علمی مامایی کشور اضافه کرد: با توجه به اینکه سالانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار تولد زنده در کشور صورت می گیرد، بر اساس برآورد وزارت بهداشت با نسبت ۱۰ ماما به ازای هر هزار تولد زنده به حدود ۱۴هزار ماما در زایشگاه های کشور نیازمندیم در حالی که امروز کمتر از نیمی از تعداد مورد نیاز را در اختیار داریم.
خداکرمی با بیان اینکه حدود نه هزار نفر کمبود ماما در زایشگاههای کشور داریم، گفت: استخدام و به کارگیری این تعداد نیرو نوعی سرمایهگذاری برای آینده است، چرا که با به کارگیری این نیروها و ترویج زایمان طبیعی میتوان ضمن ارائه مراقبتهای صحیح دوران بارداری از بارداریها پرخطر و تولد نوزاد زودتر از موعد جلوگیری کرد و با انجام زایمان طبیعی نیز از بروز بسیاری از عوارض و بیماریها چون؛ دیابت و آسم و آلرژی ناشی از سزارین در نوزاد جلوگیری میشود.
وی افزود: کمبود نه هزار ماما تنها مربوط به بخش درمان و زایشگاههاست و در بخش بهداشت نیز به ازای هر دو هزار نفر جمعیت زن حداقل به یک ماما برای ارائه خدمات مورد نیاز خانوادهها نیازمندیم.
رئیس انجمن علمی مامایی کشور در ادامه تاکید کرد: طی سالهای گذشته بخشی از فضای فیزیکی زایشگاهها به اتاقهای عمل اضافه شده است و اگر کاربری این فضاها به بخش زایمانهای طبیعی برگردد، هیچ تجهیزات و امکانات خاص دیگری برای این امر نیاز نداریم و تنها با چند ماما و یک متخصص زنان مقیم در بیمارستان میتوان به نیاز بیماران در بخش زایمان طبیعی پاسخ داد.
خداکرمی در خصوص استفاده از روشهای بدون درد در زایمان طبیعی گفت: بیشتر ماماهای کشور در روشهای کاهش درد غیر دارویی از جمله ماساژدرمانی، آرامسازی عضلانی و تکنیکهای تنفسی مهارت دارند اما باید امکانات لازم برای استفاده از این روشها و روشهای دیگری چون زایمان در آب در زایشگاهها فراهم شود اما حمایت نفر به نفر ماماها در هنگام زایمان، بهترین روش کاهش درد است.
وی با تاکید بر لزوم حفظ استقلال ماماها در نظام بهداشت و درمان کشور گفت: در حال حاضر در بسیاری از بیمارستان زایمان توسط ماما انجام می شود اما باید پزشک متخصص مهر و امضا کند که این روند باید اصلاح شود و این مشکلی است که متأسفانه در تیم پزشک خانواده شهری و روستایی نیز شاهدیم و آن گونه که معلوم است در اتاق های در بسته تدوین طرح تحول جامعه بهداشت که بدون حضور ذینفعان و صاحبنظران مامایی، این امر به شیوه نگران کنندهای در حال تعمیم است.که امیدواریم با درایت و حمایت وزیر محترم و معاونت محترم بهداشت برنامههای بهداشتی کشور به سمت و سویی برود که از نیروهای مامایی به نحو احسن استفاده شود تا شاهد شکوفایی و سلامت نسل آینده باشیم.
تغییر ذائقه نسل جوان به سمت فرار از زایمان طبیعی
دکتر علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی گفت: یکی از دلایل ترس مادران باردار از زایمان طبیعی این است که درد زایمان در بین زنان جوان کشور به عنوان دردی غیر قابل تحمل تصور میشود در حالی که امروزه با ایجاد روشهای نوین کاهش درد از جمله زایمان در آب و زایمان همراه با ریلکسیشن ترس از درد زایمان طبیعی تا حد زیادی کاهش یافته است.
زالی ادامه داد: در حال حاضر تعرفههای زایمان طبیعی افزایش یافته اما باید به حدی از جذابیت برسد که در برابر تعرفههای سزارین چند برابر باشد و بر هیمن اساس سزارین تنها به موارد اورژانسی و بارداریهای پر خطر محدود شود.
رئیس سازمان نظام پزشکی تاکید کرد: در سالهای اخیر ذائقه نسل جوان به سمت فرار از زایمان طبیعی سوق پیدا کرده است و برای ترویج مجدد این روش زایمان در بین زنان باردار باید فرهنگسازی و اطلاعرسانی گستردهتری صورت بگیرد.
زالی اضافه کرد: طی سالهای گذشته برخی از بلوکهای زایمان طبیعی با مشکلات تجهیزاتی، فضای فیزیکی و کمبود نیروی انسانی مواجه شده است با رفع این مشکلات و بهبود فضاهای فیزیکی زایمان طبیعی در بیمارستان ها جذابیتهای لازم برای ترویج این روش زایمانی را فراهم کرد.
متخصصان زنان از متهمان افزایش آمار سزارین به شمار میروند
نام متخصصان زنان و زایمان در بررسیهای علل و عوامل افزایش سزارین در کشور به عنوان یکی از مقصران اصلی به چشم میخورد، افرادی که به دلیل تعرفههای نامناسب زایمان طبیعی بیماران خود را به انجام زایمان به روش سزارین ترغیب کردهاند و شاید در اصلاح فرهنگ برای ترویج زایمان طبیعی برای این قشر نیز باید برنامه ریزی ویژهای داشت.
گفته میشود با افزایش تعرفههای زایمان طبیعی این مشکل بر طرف میشود اما حتی با اجزای این برنامه نیز هنوز برخی از متخصصان زنان و زایمان بر ترغیب بیماران به سزارین اصرار دارند.
زن جوانی که در ماههای پایانی بارداری خود به سر میبرد در خصوص تمایلش برای انجام زایمان طبیعی گفت: در ابتدای بارداری ترسی از انجام زایمان طبیعی نداشتم اما پس از مشورت با پزشک خود از انجام این کار منصرف شدم چرا که به گفته وی جوانان نسل امروز از نظر قدرت بدنی و جسمی توانایی تحمل درد زایمان طبیعی را ندارند و در اکثر موارد فرد در وسط زایمان طبیعی تقاضای انجام سزارین میکند بر همین اساس هم درد زایمان طبیعی را متحمل میشود هم در نهایت سزارین میشود.
وی افزود: پس از شنیدن این جریان ترس شدیدی از زایمان طبیعی دارم و به هیچ وجه به انجام این روش زایمان فک نمیکنم.
فرد دیگری نیز در مورد نظر پزشکش برای انجام زایمان طبیعی گفت تمایل خودش انجام زایمان طبیعی است اما به گفته پزشک، بدن وی شرایط لازم برای انجام زایمان طبیعی را ندارد و باید به روش سزارین زایمان کند.
نوزادانی که به روش طبیعی متولد میشوند از ایمنی بالاتری برخوردارند
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت مجلس با بیان اینکه براساس نتایج تحقیقات، نوزادانی که به روش طبیعی متولد میشوند نسبت به نوزادان متولد شده با سزارین از ایمنی بالاتری برخوردارند، گفت: پزشکان به ویژه متخصصان زنان و زایمان باید بیمار را در جریان عوارض ناشی از زایمان سزارین قرار دهند.
لزوم برخورد قانونی با پزشکان و مراکز درمانی ترغیب کننده سزارین
شاهین محمد صادقی، نماینده مردم کازرون درمجلس با تاکید بر نقش رسانهها به ویژه صدا و سیما در فرهنگسازی و ترغیب استفاده از خدمات مامایی و زایمان طبیعی گفت: وزارت بهداشت با پزشکان و مراکز درمانی که بیماران را به انجام زایمان سزارین ترغیب میکنند، برخورد قانونی کند
وی تاکید کرد: تولید و پخش برنامههای تبلیغی و آموزشی برای ترویج زایمان طبیعی ضرورتی اجتنابناپذیر است و باید از این طریق معایب و عوارض زایمان به روش سزارین و محاسن زایمان طبیعی به اطلاع همه مردم برسد.
محمد صادقی افزود: پزشکانی که ضمن آگاه کردن بیمار در مورد محسنات زایمان طبیعی آنها را به انجام زایمان به این روش ترغیب میکنند باید مورد تشویق قرار گیرند و در مقابل باید با پزشکانی که بیمار را ترغیب یا مجبور به انجام زایمان به روش سزارین میکنند برخورد قانونی شود.
اورژانسی بودن انجام سزارین، در بسیاری موارد واقعی نیست
دکتر علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور با اشاره به افزایش آمار سزارین در سالهای گذشته گفت: اورژانسی بودن انجام سزارین، در بسیاری موارد واقعی نیست و بهانهای برای انجام زایمان به روش سزارین است.
مرندی با تاکید بر اینکه انجام زایمان به روش سزارین احتمال مرگ و میر نوزاد را افزایش میدهد، افزود: یکی از دلایلی که همچنان در کشور شاهد مرگ و میر نوزادان هستیم افزایش آمار سزارین است.
رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور اضافه کرد: متخصصان زنان و زایمان باید اراده کنند و بیماران را به سمت زایمان طبیعی ترغیب کنند چرا که؛ امکان تعداد بارداریهای مجدد با انجام سزارین کاهش میابد و هر زن درصورت زایمان به روش سزارین حداکثر تا سه بار میتواند باردار شود و این مسأله نیز در جهت اهداف سیاستهای جمعیتی کشور نیست.
یکی از دلایل افزایش آمار زایمان طبیعی در کشورهای پیشرفته استفاده از روشها و الگوهای جدید برای کاهش درهای زایمان است، زایمان طبیعی نیز طی سالهای گذشته از پیشرفتهای صورت گرفته در حوزه درمان مستثنا نبوده و امروز شاهد به کارگیری روشهای مختلف برای کاهش درد در زایمان طبیعی هستیم که فراهم آوردن زیر ساخت های لازم برای استفاده از این روشها به عنوان یکی دیگر از راهکارهای ترویج زایمان طبیعی مطرح است و تحقق آن میتواند در کاهش آمار سزارین موثر باشد.
لزوم توسعه زایمان بدون درد و زایمان در آب در بیمارستانهای کشور
کامران باقری لنکرانی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی با تاکید بر اینکه رایگان شدن زایمان طبیعی برای ترویج این روش زایمانی کافی نیست، افزود: زایمان بدون درد و زایمان در آب باید توسعه یابد
وی افزود: در مناطقی که دسترسی به بیمارستان بیشتر است آمار سزارین بالاتر است و چه بسا در برخی از شهرستانها پس از استقرار متخصص زنان و زایمان آمار سزارین از ۱۰ درصد به بیش از ۵۰ درصد رسیده است. با استقرار متخصص زنان و زایمان در برخی استانها، آمار سزارین به ۵۰ درصد رسید
رئیس مرکز تحقیقات و سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر لزوم ایجاد محیطهای حمایتی از زایمان فیزیولوژیک گفت: باید کیفیت زایمان طبیعی در مراکز بهداشتی درمانی ارتقا و تنوع آن افزایش یابد، توجیه و قانع کردن همسران در خصوص محاسن زایمان طبیعی نیز ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
باقری لنکرانی ادامه داد: رایگان شدن زایمان طبیعی در بیمارستان های دولتی اقدامی مهم در راستای ترویج زایمان به این روش بوده اما کافی نیست و باید سایر مولفهها نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی تاکید کرد: برای ترویج زایمان طبیعی توسعه روش های مختلف این زایمان از جمله؛ زایمان بدون درد و زایمان در آب و همچنین حضور همسر در هنگام زایمان میتواند موثر باید.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی تصریح کرد: یکی از نگرانیها در این خصوص این است که در دورههای آموزشی دستیاران آن قدر که با سزارین سرو کار دارند با زایمان طبیعی مواجه نمیشوند و این نقطه ضعفی در بخشی از بیمارستانهای آموزشی است و دستیاران زایمان طبیعی را نمی بینند.
باقری لنکرانی با اشاره به نقش موثر ماماها در این زمینه گفت: ماما ها در فیزیولوژیک نگه داشتن زایمان نقش محوری دارند و با پررنگ شدن جایگاه آنها در مراکز درمانی می توان به ترویج زایمان طبیعی کمک کرد.