تغذیه مادر در دوران بارداری
لزوم رعایت تنوع غذایی در دوران بارداری
اثر وضعیت مادر در دوران بارداری در آینده کودک
غذاهایی که مادر نباید مصرف کند
مشکل افزایش وزن در دوران بارداری
اهمیت تغذیه در دوران بارداری
کودک عضو رسمی بدن مادر نیست، اما به هر حال چون کودک از خون مادر و غذای او استفاده کرده و پرورش مییابد، باید غذای زن حامله غنی و کامل باشد تا از یک طرف احتیاجات بدن خودش را تأمین کند و نیروی بدنی و تندرستی خودش را از دست ندهد و از طرف دیگر مواد غذایی و مصالح ساختمان و جان کودک را در اختیارش قرار دهد. بنابراین برنامه غذایی یک خام بارداری که روزه برای خودش یا کودکش ضرر دارد، اجازه میدهد روزههای واجب ماه رمضان را افطار کند و بعد قضایش را بگیرد. به موتجب یک آمار، بیشتر کودکانی که از نظر مغزی، عصبی و جسمی، ناقص الخلقه اند، نقصشان به علت بدی تغذیه مادردر دوران بارداری است. بهتر است هر خانمی قبل از بارداری از نظر وضعیت بهداشتی – تغذیهای مورد ارزیابی قرار گیرد و اگر سوء تغذیه دارد اصلاح شود، زیرا تغذیه صحیح بیشترین اثر را روی سلامت جنین دارد.
لزوم رعایت تنوع غذایی در دوران بارداری
نکته مهم دیگر در تغذیه دوران بارداری، رعایت تنوع غذایی است بهترین راه، استفاده از مواده غذیی قابل دسترس در محل سفره خانواده است. و البته توجه داشت که نیازهای غذایی در این دوران افزایش مییابد.
اثر وضعیت مادر در دوران بارداری در آینده کودک
وضع تغذیه مادر در زمان بارداری، حتی در اخلاق و مقدار ضریب هوشی و استعداد کودک نیز تأثیر فراوان دارد؛ زیرا رشد اعصاب و مغز کودک از غذای مادر است، پس هر نوع غذای جسمی و روحی بر روی کودک اثر خواهد گذاشت. لذا اسلام برای این مسئله اهمیت خاصی قائل شده و سفارشهای فراوانی نموده است.
بر این اساس هر مادری باید توجه داشته باشد که دوران حمل برای طفل او سرنوشت ساز است و تمام روحیات وی روی فرزندی که در شکم دارد اثر میگذارد.
همچنین باید به نوع غذا و حلال بودن آن توجه خاصی داشته باشد، زیرا تأثیر بسیار زیادی بر روی اخلاق، رفتار و ایمان کودک میگذارد. داستان زیر نمونهای کوچک از این تأثیر را بیان میکند:
می گویند فرزند یکی از علما، مشک سقایی را سوراخ کرده و به سرمایه مرد بیچاره لطمه زد، آن مرد به نزد پدر طفل آمده و اعتراض و شکایت کرد. پدر با پرداخت پول و جبران ضرر سقا را راضی کرد؛ ولی خود به درون خانه آمد و با همسرش قضیه را در میان گذاشت و متذکر شد که این عمل فرزند ما باید نتیجه کردار یکی از ما دو نفر باشد. من هر چه فکر میکنم آنچه دستور بوده، قبل از انعقاد نطفه، در هنگام انعقاد نطفه، از نظر غذای حلال و غیره عمل کردهام. بهتر است شما نیز فکر کنید و به زندگی خود دقیق شوید. شاید عمل فرزند ما نتیجه یکی از افعال نکوهیده شما باشد. زن پاسخ داد: من هر چه فکر میکنم عمل ناشایستی نمیبینم، جز اینکه روزی در ایام بارداری از جایی میگذشتم و درخت اناری را دیدم. خیال کردم انار ترش است و چون تمایل به ترشی داشتم یکی از انارها را سوراخ کرده و مکیدم؛ اما چون ترش نبود آن را رها کردم و… بدین وسیله علت خطای کودک مشخص شد.
رژیم مناسب دوران بارداری
مادران میتوانند با استفاده از رژیمی که شامل مواد مختلف از منابع زیر باشد احتیاجات خود را برآورده سازند. این منابع شامل: شیر و لبنیات، گوشت و حبوبات، نان و غلات، سبزیجات و میوه جات و چربیها هستند. البته در مورد چربیها مثل انواع روغنها، کره و خامه و شیرینی جات مثل قند و شکر و مربا باید خاطر نشان ساخت که اگر چه این مواد منبع تأمین کننده انرژی هستند، ولی نباید در مصرف آنها زیاده روی نمود. همچنین برای تأمین پروتئین مورد نیاز، بیشتر از منابع حیوانی (گوشت، شیر، تخم مرغ و ماهی) استفاده کنید.
نیاز به آهن در دوران بارداری قابل توجه است. لذا برای تأمین نیاز آهن، از ماه چهارم حاملگی به زن باردار قرص آهن تجویز میشود و در صورتی که مادر دچار کم خونی باشد، یا جثه او بزرگ و یا حاملگی دوقلو داشته باشد میزان مصرف آهن روزانه را افزایش میدهند. ویتامین C به جذب آهن کمک میکند، پس همراه با غذاهای حاوی آهن؛ بهتر است گوجه فرنگی، لیمو و پرتقال میل کند.
پیشنهاد میشود مادران باردر، روزانه یک لیوان شیر همراه با ۱۰ عدد خرما بخورند، چون ویتامینهای فراوانی در این دو جمع است (حتماً با هم میل کنند) البته شیر و عسل نیز مطلوب است.
خوردن مویز، به شیرین، گلابی (که اشتها آور است)، سیب ملس و انار ملس خوب است. نان برشته و خوب با شورباهای ساده و شورباهای زیره ای مصرف کند.
در اینجا به دلیل اهمیت تغذیه مادر، تعدادی از مواد لازم و غذاهایی را که دارای آن مواد میباشند نام میبریم:
آهن: لوبیا، باقلا، عدس، گوشت، سیب، انگور، خرما و هویج، توت فرنگی، اسفناج، گلابی، گندم، برگ چغندر، کلم قمری، انار، بادام، موز، بلوط و پسته.
اگر بخواهید آهن بدنتان منظم باشد و در نتیجه همیشه سالم باشید و به عوارض قلبی دچار نشوید، به راه قبله بخوابید (یعنی در جریان مغناطیسی زمین).
مواد آهکی: شیر، ماست، پنیر، جوانه گندم، سبزیهای خشک، انجیر، بادام، گوشتهای مختلف، فندق، زرده تخم مرغ، کاکائو، شیردان، سیرابی، دل، قلوه، سبزیهای تازه، کلم، کاهو، ترب، انرنج، لیمو، پرتقال، گوجه فرنگی.
غذاهایی که مادر نباید مصرف کند
زنان باردار باید توجه داشته باشند بهتر است تعداد دفعات تغذیه خود را زیاد کنند؛ اما در هر مرتبه شکم خود را پر نکنند، چون به رودهها فشاری علاوه بر فشار رحم وارد کرده و باعث یبوست بیشتر میشود.
خوردن شیرینیهای تازه و خامه دار و پرخوری، شکم زن آبستن را سنگین میکند.
زنان باردار حتی المقدور باید از خوردن نمک اجتناب کنند؛ به خصوص در سه ماه آخر بهتر است نمک خورده نشود.
خوردن زیاد گوجه خرنگی سبب ناقص الخلقه شدن فرزند میشود ماست ترش برای زن حامله خوب نیست.
نباید هیچ تند مزه یا تلخ مزهای را بخورد.
از مصرف مواد غذایی که سبب خون ریزی حیض میشود خودداری نماید مانند، نخود، کنجد و لوبیا.
استفاده از غذاهای تند، خمیردندان با اسانس زیاد، استفاده زیاد از ادویه جات، فرزند را دچار اگزما میکند. غذاهای مانده به خصوص گوشتها و کنسروها، ماهی خام، نان زیاد، غذاهای یکنواخت، افراط در خوردن ادویه مثل خردل و دارچین و قرص نعنا، چای پررنگ، افراط در خوردن برنج پوست کنده، غذاهای پرچربی و سرخ کردنیها، غذاهای شور مثل ماهی شور، خیار شور، آجیل، سوسیس و کالباس و قهوه از جمله غذاهایی هستند که نباید مصرف شوند.
مشکل افزایش وزن در دوران بارداری
از مسائل مهم دوران بارداری افزایش وزن است. البته وزن در دوران بارداری بسیار متغیر بوده و نمیتوان الگوی قطعی برای آن تعیین نمود زیرا نژاد، سن، وزن قبلی، قد و عوامل دیگر در میزان اضافه وزن دخالت مستقیم دارند.
افزایش وزن در یک خانم سالم، در بارداری اول که محدودیت غذایی ندارد حدود ۵/۱۳ کیلوگرم است. البته افزایش وزن در دوران حاملگی به میزان ۱۲-۱۰ کیلو گرم طبیعی است.
منبع: ریحانه بهشتی ص ۷۳-۷۹