نکاتی مهم درباره شیر دادن به نوزاد + فیلم آموزشی
آنچه که در این پست می خوانید:
لزوم نظافت و رعایت نکات بهداشتی قبل از شیر دادن
قرار گرفتن مادر در وضعیت مناسب
لزوم شیر دادن به کودک از هر دو پستان
لزوم اختصاص مدت کافی برای شیر دادن
لزوم پرهیز از قرار دادن نوک پستان در دهان کودک به صورت سر بطری
توجه بیشتر به تغذیه شبانه کودک
لزوم نظافت و رعایت نکات بهداشتی قبل از شیر دادن
قبل از هر شیردهی، دست‌هایتان را با آب ولرم و صابون بشویید. زیرا از طریق دست بسیاری از میکروب‌های موجود در محیط خانه یا بیمارستان به شیرخوار منتقل می‌شود (استحمام و یا شستن پستان با آب ولرم روزی یک بار کافی است).
چیزهایی که مادر نباید بخورد
مادر شیرده سیر، پیاز و آنچه تند است نخورد.
قرار گرفتن مادر در وضعیت مناسب
چنانچه وضعیت مادر در هنگام شیردادن کاملاً راحت باشد، می‌توان از این فرصت برای استراحت استفاده کرد. اما اگر وضعیت او نامناسب باشد نوزاد نیز متوجه این مسئله می‌شود و بنابراین تغذیه خوبی نخواهد داشت. از آن جایی که معمولاً محل بخیه‌ها دردناک هستند، برای تسکین درد و رفع فشار می‌توان روی بالش یا حلقه‌های مخصوص پر از هوا نشست. همچنین مادر می‌تواند به طور صاف روی صندلی نشسته و به آن تکیه دهد، به گونه‌ای که پشت به طور کامل با پشتی صندلی در تماس باشد. در این حالت توصیه می‌شود یک بالش در پشت کمر و یک یا دو بالش نیز روی ران‌ها قرار دهد تا کمر وضعیت راحتی داشته و نوزاد نیز نسبت به مادر، در وضعیت مناسبی قرار بگیرد. در این صورت نیازی به خم کردن تنه توسط مادر نخواهد بود (در صورت بلند بودن پایه‌های صندلی می‌توان از یک چهار پایه در زیر پاها استفاده کرد).
در صورت شیر دادن به نوزاد در تخت، باید سرتخت را بالا آورد تا پشت را به خوبی حمایت کند. مادر همچنین می‌تواند در وضعیت خوابیده به پهلو، نوزاد را شیر بدهد.
هنگام شیردادن و خواباندن کودک، طفل در سمت چپ قرار گیرد. و چون کودک از درون رحم با صدای قلب مادر انس دارد، لذا در سمت چپ راحت‌تر است.
هنگام شیر دادن، کودک را روی بازوان لخت قرار دهید تا طفل، گرمای بدن مادر را احساس کند؛ زیرا این احساس در رشد جنبه عاطفی کودک مؤثر است. کودکان در هنگام مکیدن پستان مادر علاقه شدید دارند که بدن وی را لمس کنند و دائماً به بدن او دست زده و بازی کنند. اگر مادر به علت ناآگاهی مانع این امر شود، آثار نگرانی و گرفتگی در رخسار و عاقبت گریه کودک ظاهر می‌شود و حتی ممکن است تصمیم به ترک شیر خوردن بگیرد.
البته مادرانی که طفل خود را شیر هم نمی‌دهند، لازم است او را در آغوش بگیرند و نوازش کنند.
وضعیت صحیح مادر هنگام شیر دادن
۱- شانه و گردن مادر باید راحت و آزاد باشد.
۲- چه در حال نشسته و چه در حال دراز کشیده باید بالشی در پشتش بگذارد ( پشتش حمایت شود.)
۳- مادر باید کاملا آزاد و آسوده بوده و هیچگونه فشار و اضطرابی نداشته باشد بنا براین اگر مادری پاهایش را تکان بدهد ، شیر خوار را حرکت دهد، به گونه شیرخوار ضربات آهسته بزند و پستان را از دهان شیر خوار بکشد همه نشان دهنده اضطراب او است.
۴-ضمنا نیازی نیست که مادر هنگام شیر دادن سینه را در بین دو انگشت دست بگیرد ( حالت قیچی کردن) زیرا این وضعیت باعث می شود که شیر خوار فقط نوک پستان را بمکد.
۵- شیر خوار در بین بازوان مادر باید طوری قرار گیرد که صورتش مقابل پستان مادر باشد تا مجبور نشود که سرش را بچرخاند یا کشش دهد. شیر خوار را باید از پشت شانه هایش نگهداشت نه از پشت سر
۶- مادر با نوک پستان گونه شیر خوار را باید لمس کند و منتظر بماند تا شیر خوار دهانش را باز کند . سپس لب پایین او را بر قاعده آرئول بگذارد و سریعا شیر خوار را به خود نزدیک کرده و نوک سینه و آرئول را در دهانش بگذارد.
۷- تماس تن شیر خوار با مادر باید بر قرار باشد تنه به تنه Skin By Skin و خیلی نزدیک بهم باشد لذا شیر خوار را نباید زیاد لباس پوشاند یا در پتو پیچید که بین شیر خوار و مادر فاصله بیفتد.
۸- باید شیر خوار در بغل گرفته شود و نباید آویزان باشد. چانه شیر خوار باید در تماس با پستان باشد. اگر دور از پستان باشد فقط نوک پستان را خواهد مکید. سر و گردن شیر خوار باید راحت بوده و حالت کشیدگی یا پیچ خوردن نداشته باشد .
۹- سر و بدن شیر خوار در یک امتداد باشد. بطوری که اگر خطی از بدن کودک و قسمت فوقانی بازوی او بکشیم باید از میان گوشهایش بگذارد.
۱۰- در وضعیت صحیح شیر دهی تمام بدن شیر خوار روبروی مادر در تماس نزدیک با بدن اوست. صورت شیر خوار روبروی پستان مادر قرار دارد. چانه اش روی پستان مادر قرار گرفته است . دهانش کاملا باز است. لب پایین او بطرف خارج برگشته است. قسمتی از هاله پستان در بالای لب فوقانی و قسمت بسیار کمی از هاله در زیر لب تحتانی او قابل دیدن است. زبان او را که به حالت مقعر و دور تا دور پستان را گرفته است می توان مشاهده نمود. مکیدنهایش آرام و عمیق است.
صدای قورت دادن شیر به خوبی شنیده می شود. گونه‌هایش گرد و بر آمده است نه فرو رفته و گود . شیر خوار آسوده و خوشحال است و در پایان شیر خوردن بسیار راضی و خشنود بنظر می رسد . شیر خوار وقتی احساس کند که سیر شده است.خودش پستان را رها می کند و نوک پستان در این حال کشیده تر و بلند تر از معمول است. مادر هیچگونه دردی در هنگام شیر دادن احساس نمی کند.
لزوم شیر دادن به کودک از هر دو پستان
به کودک از هر دو پستان شیر بدهد. بهتر است هر بار از یکی از سینه‌ها شروع کند (در یک نوبت از سینه راست و در نوبت بعد از سینه چپ شروع کند و به صورت متناوب و اگر شیر خوار با تغذیه از یک پستان سیر شد، دفعه بعد باید از پستان دیگر شیر بخورد.). شیر مادر برای نوازد کافی است و هیچ غذا و یا مایعات دیگری (حتی آب) نیاز ندارد.
در حدیثی نقل شده است که:
نظر الصادق علیه السلام الی أم اسحاق بنت سلیمان و هی ترضع أحد ابنی‌ها محمدا أو اسحاق فقال یا أم اسحاق لاترضعیه من ثدی واحد و ارضعیه من کلیهما یکون احدهما طعاما و الاخر شرابا ؛ از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند: «ای مادر اسحاق، از یک پستان شیر مده از هر دو پستان شیر بده که یکی به عوض طعام و دیگری به عوض آب است.» (من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۷۵)
از رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل شده است: «اذا وقع الولد فی بطن أمه.. جعلی الله تعالی رزقه فی ثدیی فی أحدهما شرابه و فی الآخر طعامه ؛خداوند تعالی روزی فرزند را در دو پستان مادرش قرار داده است. در یکی آب و در دیگری طعام اوست.» (وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۵۳.)
لزوم اختصاص مدت کافی برای شیر دادن
در هر وعده شیردهی قسمت اول شیر رقیق‌تر و انتهای آن غلیطتر و چرب‌تر است. شیرخوار برای رشد مطلوب باید از هر دو بخش شیر را دریافت کند پس پستان خود را به مدت کافی در دهان او قرار دهید و اجازه دهید آن را خوب بمکد. برای مکیدن محدودیت زمانی قائل نشوید. بگذارید هر قدر شیرخوار می‌خواهد مک بزندو هر موقع خواست سینه را رها کند.
لزوم پرهیز از قرار دادن نوک پستان در دهان کودک به صورت سر بطری
برای کمک به کودک نباید مادران نوک پستان را نیشگون گرفته و مانند سر بطری در اختیار کودک قرار دهند. این کار باعث می‌شود که شیر خوار فقط نوک پستان را مک بزند. راه صحیح آن است که تمام پستان در اختیار کودک بگذارد و این کار کمک میکند که نوک پستان و هاله به اندازه کافی در دهان شیرخوار قرار گیرد.. فقط مادر می‌تواند با انگشت بالای نوک پستان را کمی فشار بدهد تا جلوی تنفس کودک گرفته نشود.
توجه بیشتر به تغذیه شبانه کودک
تغذیه نوزاد در شب، خود باعث افزایش ترشح شیر می‌شود. همچنین مکیدن‌های مکرر بهترین محرک برای زیاد شدن شیر است.
کمک به آروغ زدن کودک
پس از هر نوبت شیردهی، شیر خوار را بر روش شانه یا در آغوشتان به صورت عمودی نگه دارید تا آروغ بزند. (برای تسهیل آروغ می‌توانید به ملایمت پشت شیرخوار را بمالید. همچنین پنج تا ده دقیقه پس از گذاشتن کودک در جای خوابش، عمل فوق را تکرار کنید و سپس او را به پشت یا به طرف راست بخوابانید.)
قرار دادن کودک در وضعیت مناسب
زمانی که شیرخوار نوک پستان را در داخل دهان می‌گیرد باید مقداری از هاله اطراف آن نیز داخل دهانش باشد. کودک، نوک پستان و آرئول (هاله) را به داخل دهان می‌کشد و با زبان به مجاری شیری فشار می‌آورد. در این حالت پستان به صورت کشیده و بلند در می‌آید. زمانی که مکیدن متوقف شده است این تغییر شکل را می‌توانیم مشاهد کنیم.
تمام بدن کودک به طرف صورت مادراست و کاملاً در بغل مادر قرار گرفته است.
صورت شیر خوار در مقابل پستان مادر است.
چانه کودک چسبیده به پستان مادر است.
دهان کودک کاملاً باز است.
لب تحتانی کودک به طرف پایین برگشته.
مقدار زیادی از آرئول (هاله) در بالای لی فوقانی و کمترین اندازه از لب تحتانی دیده می‌شود.
کودک آرام است و مک های عمیق می زند.
بعد از اتمام تغذیه، کودک آرام، راضی و خوشحال است.
مادر احساس درد در نوک پستانش نمی‌کند.
حتی شما ممکن است صدای بلعیدن شیر را بشنوید.
نشانه های وضعیت نادرست شیر خوردن
- بدن شیر خوار به خارج از آغوش مادر چرخیده و در تماس نزدیک با بدن او نیست و حتی ممکن است سرش به یکطرف چرخیده باشد.
- چانه اش از پستان مادر دور است.
- دهانش کاملا باز نیست.
- لبهایش به داخل برگشته است.
- قسمت زیادی از هاله در بالا و پائین لبها قابل مشاهده است خصوصا در زیر لب تحتانی
- مکیدنهایش بسیار سریع و کوچک است.
- صدای قورت دادن شیر شنیده نمی شود بلکه صدای ملچ ملوچ به گوش می رسد.
- گونه هایش به داخل فرو می رود.
- به دلیل نخوردن شیر کافی گریه می کند و دفعه بعد ممکن است از گرفتن پستان خودداری نماید.
- وقتی پستان را رها میکند نوک پستان صاف است و ممکن است خطی در سرتاسر آن دیده شود.
- مادر هنگام شیر دادن احساس درد می کند.
عوارض عمل مکیدن با حالت ناقص
گاهی اوقات شیر خوار پستان را به اندازه کافی نگرفته و فقط نک پستان را می‌مکد و باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.
اگر کودک پستان را با حالت ناقص بگیرد:
نوک پستان زخم شده و ترک می‌خورد.
شیر به اندازه کافی تولید نمی‌شود و کودک دچار وقفه رشد می‌شود.
کودک ناراضی است و مرتب می‌خواهد پستان را بمکد.
شیرخوار ناامید شده و از گرفتن پستان خودداری میکند.
پستان‌ها متورم می‌شوند.
فیلم آموزش تصویری طریقه صحیح شیر دادن به نوزاد
منبع: ریحانه بهشتی ص۱۹۹-۲۰۵ و سایت بهترین کودک
