مراقبتهای ویژه مادر در دوران بارداری
مراقبتهای ویژه مادر در دوران بارداری
ت- نظافت سینهها و دستگاه تناسلی
الف- حمام کردن
دوش گرفتن در طول حاملگی مشکلی ایجاد نمیکند. معمولاً خانمهای حامله بیشتر عرق میکنند و ترشحات مهبلی بیشتری دارند. بنابراین حمام روزانه نه تنها آرام بخش است، بلکه از عفونتهای مختلف نیز جلوگیری میکند بهتر است از همان اول از دوش (به جای وان) استفاده شود و زن حامله روی زمین نیز ننشیند. استفاده از حمامهای لغزنده و پوشیدن دمپاییهای ابری در حمام خطرناک میباشد؛ زیرا احتمال بهم خوردن تعادل و لغزیدن زیاد است. آب حمام بهتر است ملایم باشد، نه خیلی گرم و نه خیلی سرد، چون آبهای خیلی گرم یا سرد باعث تحریک شدید رحم شده و ممکن است به سقط بینجامد.
ب- لباس و کفش
لباس در دوران بارداری، باید راحت و نرم و متناسب با فصل انتخاب شود. در موقع زمستان باید از زیرپوشهای کلفت و پالتوهای ضخیم و گرم استفاده کرد. از ماه چهارم به بعد از پوشیدن لباسهای تنگ و بستن کمربند چرمی به دور شکم باید خودداری کرد؛ چون فشار آن بر رگها باعث میشود خون در رگهای پایینی جمع شود وسبب تورم و واریس گردد. استفاده از جورابهای تنگ و کشدار نیز همین اثر را دارد.
زن حامله باید از پوششهای زبر و خشن بپرهیزد؛ چون باعث به وجو آمدن بیماریهای پوستی به خصوص اگزما در ناحیه چینها میشود. بهتر است لباس از جنس کتان باشد که نرمتر است. همچنین رنگ آن سفید باشد تا چرک شدن آن زودتر مشخص شده و عوض گردد. علاوه بر آن، در لباس سفید، تهویه بهتر انجام میگیرد. استفاده از لباس زیر نخی، عوض کردن در هر روز و اطو زدن آن، و عدم استفاده از آب آلوده و مواد مشکوک در شستشو نیز به خانمها باردار توصیه میشود. در مورد کفش نیز بهتر است زن حامله از پوشیدن کفشهای پاشنه بلند -به دلیل وارد شدن فشار بر ستون فقرات که خود تحت فشار رحم است- پرهیز کند در ضمن چون قوزک پا در زمان حاملگی مقداری متورم میشود، بهتر است کفش خود را یک شماره بزرگتر انتخاب کند تا باعث ناراحتی نشود.
به مادران توصیه میشود از سینه بندهای تنگ که باعث جلوگیری از رشد غدد شیری میشود پرهیز نموده و از کرست های یکسرهای که حالت ارتجاعی دارند استفاده کنند.
پ-مراقبت از دهان و دندان
در موقع بارداری اغلب دندانها مستعد برای کرم خوردگی است، بنابراین مسواک را نباید فراموش کرد. پرکردن و کشیدن دندانها با بی حسی موضعی اشکال ندارد؛ اما از کارهای طولانی و خسته کننده باید پرهیز نمود.
ت- نظافت سینهها و دستگاه تناسلی
سینهها هم به اندازه بچه احتیاج به مراقبت دارند، بنابراین یک تا دو بار شستشو، در طول روز لازم است.
از ماه چهارم به بعد سینه دارای ترشحاتی میباشد که روی پیراهن نیز مشخص میشود، باید در رفع این لکهها از روی لباس کوشید؛ چون عامل بیماری میباشند. شستن نوک سینهها از صابون استفاده نکنید، چون باعث پاک شدن چربی طبیعی آنها و در نتیجه ایجاد ترک در آن ناحیه میشود. (۸۰)
برای مهیا کردن سینه جهت شیردادن، نوک سینه را به سمت بیرون بیاورید و با نوک انگشتان اشاره و شصت آن را به آرامی ماساژ دهید (به صورت دایرهای حول آن) این مسئله باعث میشود که نوک سینه نرمش بیشتری پیدا کرده و در زمان مکیدن بچه ترک نخورد. همچنین از هفته سیام بارداری به بعد دستها را در قسمت خارجی سینه بگذارید و آنها را به سمت نوک سینه با ملایمت ماساژ دهید. این کار را میتوانید در طی حمام کردن انجام دهید.
نظافت دستگاه تناسلی نیز لازم است، زیرا میکروبها از این طریق وارد بدن شده و باعث به وجود آمدن عوارضی میگردند. به خانمهای حامله توصیه میشود که روزانه لباس زیر خود را عوض کنند.
ث-مسافرت
معمولاً در دوران بارداری مسافرتهای طولانی توصیه نمیشود و در صورت لزوم، حتماً قبل از سفر باید با پزشک خود مشورت نماید. در مسافرتهای طولانی با اتومبیل، خانم باردار باید هر ۲ ساعت یک بار از اتومبیل خارج شود و به مدت ۱۰ دقیقه استراحت نماید. کمربند ایمنی را حین سفر ببندید، به شکلی که قسمت شانهای کمربند بین دو سینه عبور کند و سپس کمربند از زیر شکم گذشته و روی رانها بسته شود. زنانی که سابقه سقط یا زایمان زود رس دارند، باید از مسافرت در ماههای اول و آخر حاملگی خودداری نمایند.
ج- مراقبت از کلیهها
برای مراقبت از کلیهها باید روزانه ۳ تا ۴ لیوان شیر یا مایعات دیگر میل شود. در ماههای آخر فشار به کلیهها باعث افزایش اوره ادرار و در نتیجه تورم بدن میشود، للذا مقدار اوره ادرار باید اندازه گرفته شود، اما نگران زیاد شدن اوره نباشید، فقط نمک کم مصرف کنید. چنانچه رنگ ادرار تغییر کند و خیلی تیره شود، یا بوی نامطبوعی پیدا کرده یا هنگام دفع با سوزش همراه باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چ- اجابت مزاج
در دوران حاملگی به علت تغییرات دستگاه گورارش و فشاری که رحم به رودهها وارد میکند، اجابت مزاج نامنظم میشود؛ لذا خانم باردار باید از مایعات و همچنین سبزیجات و میوه جات بیشتر استفاده نماید. حرکت و فعالیت نیز در بهبود وضع اجابت مزاج مؤثر است. بهتر است در دوران بارداری از مصرف داروهای مسهل پرهیز نموده و به جای آن از میوههایی مثل گوجه، هلو، انجیر و زردآلو استفاده شود. خوردن روغن زیتون نیز مفید است.
در تمام دروان بارداری، باید شکم نرم بوده و از یبوست جلوگیری شود. برای نرمی شکم شورباهای ساده بسیارچرب بخورد و چناچه شکم بسیار قبض باشد، برای رفع یبوست، خوردن شیرخشت و امثال آن مؤثر خواهد بود. (۸۱)
ح- روابط زناشویی
یک خانم باردار سالم، میتواند روابط جنسی خود را ادامه دهد و فقط در مواردی که خطر سقط، زایمان زودرس و پارگی کیسه آب وجود دارد، باید از انجام مقاربت خودداری کند.
البته طبق نظریه بوعلی سینا، توصیه میشود در تمام دوران حاملگی، روابط زناشویی بسیار بسیار محدود گردد. (کتاب قانون، بوعلی سینا، کتاب سوم، بخش سوم.)
خ- واکسیناسیون
تزریق هر نوع واکسن در دوران بارداری حتماً بایدبا نظر پزشک باشد. واکسنی که به طور معمول در دوران بارداری تزریق میشود، واکسن کزاز است. واکسیناسیون مادر علیه بیماری کزاز از ابتلای نوزاد و مادر به این بیماری جلوگیری میکند.
د-مصرف سیگار
مادرانی که در طول بارداری سیگار می کشندفف در مقایسه با افراد سالم نوزادان کوچکتری به دنیا میآورند. همچنین مصرف سیگار و مواد مخدر برای جنین مضر میباشد. در زنان معتاد درصد از دست دادن کودکان بیشتر و کودکان آسیب پذیرترند. مرگ ومیر کودکان در زنان معتاد ۶ برابر نوزادان دیگر است ونیزنقص عضو مادرزادی بیشتری دارند و… لذا خانمهای باردار بایید به طور کامل از کشیدن سیگار و استفاده از موادمخدر پرهیز نمایند.
ذ- مصرف الکل و داروها
مصرف الکل توسط مادر در جنین ایجاد ناهنجاری میکند و ختم زود رس حاملگی در خانمهایی که الکل مصرف میکنند بیشتر مشاهده شده است. الکل صرف نظر از مسمومیت، ویتامینهای مورد نیاز مادر و جنین را منهدم میکند و در نتیجه، نوزاد ناقص و معیوب میشود. داروها به علت تأثیر بر روسی سیر طبیعی حاملگی و رشد جنین، نباید در طول باردرای مصرف شوند و خانمهای باردار باید قبل از مصرف هر نوع دارو (اعم از ضد انعقادی، خواب آور، آرام بخش و غیره) با پزشک مشورت نموده و از خود درمانی پرهیز کنند.
ر- پرتونگاری (رادیولوژی)
به دلیل احتمال ایجاد اختلال، دریافت هر نوع اشعه در حاملگی ممنوع است. بنابراین خانم باردار در هنگام مراجعه به پزشک باید او را از وضعیت خود مطلع نماید.
ز- تماس با حیوانات اهلی
برخی از حیوانات اهلی منتقل کننده بیماریهایی هستند که بر روی حاملگی و جنین تاثیرات نامطلوبی میگذارد. از جمله این حیوانات میتوان گربه را نام برد که در صورت انتقال عفونت از این حیوان به خانم باردار، در مراحل اولیه حاملگی منجر به سقط جنین و در مراحل پایانی حاملگی منجر به مرگ جنین و در صورت باقی ماندن جنین، ایجاد ناهنجاریهایی از قبیل اشکالات مغزی، عقب ماندگی ذهنی و غیره خواهد شد. بنابراین خانم باردار باید از تماس با حیوانات اهلی جدا خودداری نماید.
ژ-تماس با عوامل بیماری زا
خانم باردار باید از تماس با افراد مبتلا به بیماریهای عفونی، رفت و آمد در اماکن عمومی و شلوغ و سربسته و مکانهایی که احتمال آلودگی وجود دارد، همچنین استفاده از مواد غذایی تهیه شده در خارج از منزل و به طور کلی شرایطی که سلامت مادر و جنین را به خطر میاندازد جدا خودداری کند.
منبع: کتاب ریحانه بهشتی ص۸۴-۹۰