مشکلات شایع مادران در دوران بارداری
آنچه در این مقاله می خوانید:
د- دردهای زیر دل (قسمت تحتانی شکم)
«و وصینا الانسان بولدیه حملته أمه و هنا علی وهن…؛ ما به هر انسانی سفارش کردیم که در حق پدر و مادرخود نیکی کن خصوص مادر که چون بار حمل فرزند برداشته، سستی بر روی سستی… » [۱]
«و وصینا الانسان بولدیه احسانا حملته أمه کرها؛ و ما انسان را به احسان در حق پدر و مادر سفارش کردیم (یادکند که) مادر (نه ماه چگونه) با رنج و زحمت بار حمل کشید.. »[۲]
زن بعد از باردار شدن، با مسائلی از قبیل افسردگی، تنبلی و تن سنگینی، تنگی نفس، دل به هم آمدن، آروغ ترش، سردرد، سر گیجه، تاریکی در چشم و تپش قلب روبرو می‌شود. ممکن است بعد از یک یا دو ماه ویار داشته و ویارش چیزهای غیر طبیعی باشد…
در اینجا به بررسی هر یک از این موارد به طور جداگانه می‌پردازیم:
الف- ویار
ویار عبارت است از حساس شدن خانم باردار نسبت به برخی بوها و یا تمایل به خوردن بعضی از مواد غذایی. در زنانی که رژیم غذایی مناسبی داشته‌اند و از وضعیت روحی خوبی برخوردار هستند ویارکمتری دیده می‌شود.
ب- تهوع و استفراغ
این حالت در نیمه اول حاملگی شایع است و بتدریج با پیشرفت حاملگی از شدت آن کم شده و بهبود می‌یابد. معمولاً صبح‌ها شدیدتر شده و گاهی به گونه‌ای است که موجب کم آبی و پیدایش اختلالاتی در غلظت املاح بدن می‌شود. در چنین حالت خانم باردار قادر به خوردن غذا و مایعات نمی‌باشد و حتی گاهی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. برای پیشگیری و بهبود، بهتر است خانم باردار نیم ساعت قبل از بلند شدن از رختخواب یک تکه نان برشته مصرف کند و به آهستگی فعالیت خود را آغاز نماید. غذاهای روزانه را در وعده‌های بیشتر و با حجم کم بخورد. از خوردن غذاهای چرب، سرخ کرده و پرادویه پرهیز کند. بیشتر خانم‌ها نسبت به مصرف غذاهای جامد و خشک کمتر حساسیت نشان داده و قادر به تحمل آن‌ها می‌باشند. از آنجایی که بوی بعضی از غذاها بروز علایم را تحریک یا تشدید می‌کند، لذا از مصرف این گونه غذاها بروز علایم را تحریک یا تشدید می‌کند، لذا از مصرف این گونه غذاها حتی الامکان خودداری شود.
نوشیدن مایعات خنک بین وعده‌های غذا -ونه همراه غذا- توصیه می‌شود. خوردن تکه‌های یخ و همچنین استفاده از ماست چکیده نیز در بهبود تهوع و استفراغ مؤثر است.
پ- ترش کردن و سوزش سردل
این حالت اغلب به علت برگشت محتویات معده و فشار رحم بزرگ شده بر روی معده و به ویژه پس از صرف غذا ایجاد می‌شود که با احساس پر بودن معده و سوزش قسمت پایین مری همراه است. در اکثر زنان حامله علایم خفیف است. مصرف غذای کم در وعده‌های بیشتر و تغییر وضعیت موجب بهبود این حالت می‌شود.
ت- ضعف، سرگیجه و غش
این حالت غالباً به دلیل افت فشار خون و بیشتر در مواردی که خانم باردار به طور ناگهانی و به سرعت تغییر وضعیت می‌دهد، اتفاق می افتد. (وقتی که به سرعت از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده قرار می‌گیرد) همچنین در زنان مبتلا به کم خونی نیز این عارضه مشاهده می‌شود که در صورت شدت آن باید به پزشک مراجعه نماید.
ث- سردرد
بروز سردرد دراوایل حاملگی شایع است. در مواردی علت آن سینوزیت یا عیوب انکساری چشم است؛ ولی در اکثر مواقع علتی یافت نمی‌شود. معمولاً در اوسط حاملگی از شدت آن کاسته می‌شود و یا از بین می‌رود. چون سردرد می‌تواند در بسیاری از بیماری‌های جدی و خطرناک از جمله مسمومیت حاملگی بروز کند، لذا به خانم باردار توصیه می‌شود در صورت بروز سردرد به خصوص سردردهای مداوم حتماً به پزشک مراجعه کند.
ج- تنگی نفس
تنگی نفس در اوایل حاملگی به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و در ماه‌های آخر حاملگی به علت بزرگی شکم و فشار وارده بر دستگاه تنفس تشدید می‌شود. معمولاً در حاملگی اول، پس از ورود سر جنین به داخل لگن در هفته‌های آخر بارداری تنگی نفس برطرف می‌شود. تنگی نفس با فعالیت و بالا رفتن از پله‌های تشدید می‌گردد و چنانچه شدید باشد و یا با طپش قلب و درد ناحیه سینه و گردن همراه باشد و یا حتی در حالت استراحت نیز ادامه یابد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
چ- تغییرات پوست
پیدایش خطوطز قرمز رنگ بر روی شکم و ران‌ها و پستان‌ها در برخی از خانم‌های باردار امری طبیعی است و به علت کشیدگی بافت‌های زیر پوست ایجاد می‌شود. این خطوط معمولاً پس از زایمان به رنگ نقره‌ای در می‌آیند و به همان صورت روی بدن باقی می‌مانند.
ح- ورم
ورم در حاملگی بیشتر در ناحیه پاها به خصوص قوزک پا ایجاد می‌شود. اما ورم درتمام بدن به خصوص دست‌ها و صورت و نیز ورم صبحگاهی پاها می‌تواند علامت بیماری خاصی به نام مسمومیت حاملگی باشد که وضعیت خوشایندی در حاملگی نیست. بنابراین خانم باردار باید این علامت را حتماً جدی بگیرد و به محض بروز آن به پزشک مراجعه نماید.
خ- کمردرد
این حالت در بعضی از خام‌های باردار رخ می‌دهد و درجات خفیف آن به دنبال کشش شدید، خستگی، خم شدن زیاد، بلند کردن اشیاء یا قدم زدن ظاهر می‌شود. معمولاً در ماه‌های آخر حاملگی به علت بزرگی شکم، گودی کمر بیشتر شده و شانه‌ها و پشت به سمت عقب متمایل می‌شوند. در این موارد به استفاده از کیسه آب گرم توصیه می‌شود. انجام برخی از حرکات ورزشی، استفاده از کفش‌های پاشنه کوتاه، ماساژ ملایم، تختخواب محکم و بدون فنر، استفاده از یک بالش در پشت هنگام نشستن، برای کار به جای خم شدن از کمر پا را خم کرده و بر روی پا نشستن، استفاده از غذاهای کلسیم دار مثل شیر و پنیر کم نمک و جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن به بهبود این حالت کمک می‌کند. اگر کمر درد ناشی از گرفتگی و حساسیت عضلات است می‌توان با گرم کردن و استراحت آن را بهبود بخشید. خوابیدن به پشت -به دلیل فشاری که رحم بزرگ بر روی رگ‌های رساننده خون به جفت و رحم وارد می سازد-مناسب نیست و توصیه می‌شود که به پهلوها مخصوصاً پهلوی چپ استراحت نمایند.
د- دردهای زیر دل (قسمت تحتانی شکم)
ممکن است خانم‌های باردار دچار دردهای مبهمی در ناحیه شکم شوند که به صورت تیر کشیدن به دو طرف شکم می‌باشد. علت آن کشیده شدن طناب‌های نگهدارنده رحم است. معمولاً تغییر وضعیت بدن باعث بهبود می‌شود.
ذ- تکرر ادرار
تکرر ادرار یک شکایت معمول در دوران بارداری است. این حالت در ماه‌های اول بارداری به علت تغییرات ایجاد شده در بدن و در ماه آخر به علت بزرگی رحم به وجود می‌آید. چناچه افزایش دفعات ادرار، همراه با درد و سوزش و وجود خون در ادرار باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه نماید.
مادر باردرا باید مثانه خود را زود به زود تخلیه نماید؛ چون نگهداشتن ادرار باعث افزایش میزان عفونت ادرار می‌شود.
ر- یبوست
یبوست، به دلیل تغییرات هورمونی و کاهش حرکات معده و روده ایجاد می‌شود و معمولاً با احساس ناراحتی در هنگام اجابت مزاج همراه است. استفاده از رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه جات و نوشیدن مایعان (۸-۶ لیوان در روز) به خصوص آشامیدن آب، همچنین خوردن مواد ملین مانند سبوس، آب لیمو، گوجه فرنگی، خرما، انجیر، آلو، پرتقال، طالبی، کمپوت‌ها، اسفناج، کلم، کرفس و حتی نان به رفع این مشکل کمک می‌کند
همچنین خوردن ۱ تا ۳ لیوان آب ولرم ساده به طور متناوب، صبح ناشتا بسیار مفید است.
ز- بواسیر
از آن جا که ایجاد و تشدید بواسیر بیشتر مربوط به یبوست است جهت پیشگیری از آن به دستورات ذکر شده در رابطه با یبوست توجه کنید. در این حالت اجابت مزاج، دردناک و با سوزش و خارش همراه می‌باشد. این مشکل با اصلاح عادت رژیم غذایی برطرف می‌شود. خودداری از زور زدن یا نشستن طولانی در توالت و همچنین استراحت کافی در اواخر روز باعث می‌شود که فشار رحم به قسمت پایین روده کاهش یافته و در نتیجه بهبود سریعتر حاصل می‌شد.
ژ- افزایش ترشحات دهانه رحم
خانم‌های باردار معمولاً از این حالت شاکی هستند، ولی بسیاری از موارد منشأ بیماری ندارد. در این مورد استفاده از لباسهای زیر نخی، خشک نگه داشتن ناحیه تناسلی پس از هر بار شستشو و تعویض مکرر لباسهای زیر توصیه می‌شود.
چنانچه ترشحات به مقدار زیاد و با تغییر رنگ (سبز یا زرد) و بوی بد و علامت‌هایی چون سوزش و خارش همراه باشد، خانم باردار باید به پزشک مراجعه کند. زیرا چه بسا ترشحات، در عفونت چشم، دهان و پوست نوزاد مؤثر باشد.
س- واریس
رحم در حال رشد، به رگ‌های خونی قسمت تحتانی بدن فشار وارد می‌کند و معمولاً موجب گشاد و بزرگ شدن سیاهرگ‌های ساق پا و ران به صورت خطوط سیاه همراه با درد می‌شود. ایستادن طولانی مدت، در ایجاد این حالت دخیل است و خانم‌های باردار که دچار واریس می‌شوند، بهتر است از پوشیدن جورابهای کش دار و لباسهای تنگ خودداری کنند و در زمان استراحت، پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهند و از باقی ماند در یک حالت به طور مداوم خودداری نایند.
[۱] . سوره لقمان، آیه ۱۴.
[۲] . سوره احقاف، آیه ۱۵.
